Hiki fakalaka ki he kanotohi

tukufakaholo fakatekinikale ʻuliʻuli

Phillip Emeagwali

Naʻe faʻeleʻi ʻa Toketa Filipe Emeagwali, ʻa ia naʻe ui ko e "Pila Gates ʻo ʻAfilika," ʻi Naisilia ʻi he 1954. Hange ko e tokolahi ʻo e fanau ʻi ʻAfilika, naʻa ne mavahe mei he ako ʻi hono taʻu 14 koeʻuhi he naʻe ʻikai lava ʻe heʻene tamai ʻo hokohoko atu hono totongi e totongi ako ʻa Emeagwali. Kae kehe, naʻe hokohoko atu hono akoʻi ia ʻ e heʻene tamaí ʻ i ʻ api, pea naʻe fakahoko fakaʻaho ʻ e Emeagwali ʻ a e ngaahi ngāue fakaʻatamai hangē ko hono fakaleleiʻi ʻ a e ngaahi palopalema fakafika ʻ e 100 ʻ i he houa pē ʻ e taha. Naʻe akoʻi ia ʻe heʻene tamai kae ʻoua kuo "ʻilo lahi ange ʻa Filipe ʻiate ia."

ʻI heʻene tupu hake ʻi ha fonua naʻe maumauʻi ʻe he tau fakalotofonua, naʻe nofo ʻa Emeagwali ʻi ha fale naʻe mamaʻo ʻi he ngeʻesi fingota. Naʻa ne tui ko hono poto ko ha founga ia mei he laine ʻo e afi. Ko ia naʻa ne ako malohi pea faifai pea ne maʻu ha sikolasipi ki he ʻUnivesiti ʻo e Siteiti ʻOlikoni ʻi hono taʻu 17 ʻa ia naʻa ne maʻu ai ha BS ʻi he fika. Naʻa ne toe maʻu foki mo ha mataʻitohi kehe ʻe tolu – ko ha mataʻitohi Ph.D. ʻi he computing fakasaienisi mei he ʻUnivesiti ʻo Misikeni mo ha ongo mataʻitohi pule mei he ʻUnivesiti Siaosi Uasingatoni.

Naʻe maʻu ʻe he inventor ʻuliʻuli ko ʻeni ha fakalangilangi ʻo makatuʻunga ʻi ha konga, ʻi heʻene ako ʻa natula, ko e fanga hone pau. Naʻe mamata ʻa Emeagwali ki ha lavameʻa ʻi he founga hono langa mo ngaue ʻaki ʻe he fanga hone ʻa e ngeʻesi honi mo fakapapauʻi ʻa e ngaahi komipiuta ʻoku nau faʻifaʻitaki ki he founga ko ʻeni ʻe lava ke hoko ko e lelei mo e malohi taha. ʻI he 1989, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Emeagwali ʻa e 65,000 processors ke faʻu ʻaki e komipiuta vave taha ʻa e mamani, ʻa ia ʻoku ne fakahoko computations ʻi he 3.1 billion fikaʻi hono ua.

ʻOku fakafonu ʻa e hoko atu ʻa Toketa Filipe Emeagwali ʻaki ha ngaahi feats lahi kehe, kau ai ʻa e ngaahi founga ʻo hono ʻai ke ola lelei ange ʻa e ngaahi ngoue lolo – ʻa ia naʻe tupu ai hono fakahaofi ʻe he ʻIunaiteti Siteiti ha paʻanga ʻe laungeau ʻi he taʻu takitaha. ʻI heʻene hoko ko e taha ʻo e ngaahi meʻa ʻiloa taha ʻi ʻAfilika-ʻAmelika ʻo e senituli 20, naʻe toe maʻu foki ʻe Toketa Emeagwali ʻa e pale ʻo Kotoni Bell – ko e pale ʻo e computation. ʻOku lolotonga fakaʻaongaʻi ʻene ngaahi komipiuta ke fakaha ʻa e ʻea pea ke tala ʻa e faingamalie mo e ngaahi nunuʻa ʻo e fakamafana fakaemamani lahi ʻi he kahaʻu.

Fetuʻutaki Mai Kiate Kimautolu

Ongoʻi tauʻataina ke fetuʻutaki mai kiate kimautolu mo ha ngaahi fehuʻi pe meʻa ʻoku ke hohaʻa ki ai fekauʻaki mo e ngaahi kalasi, Tuʻunga Ki ʻOlunga, ngaahi hoa ngaue, ngaue tokoni, ngaahi foaki, pe ha faʻahinga meʻa fakalukufua pe! ʻE foki atu ʻemau timí kiate koe he vave tahá.